Human

Εξερεύνηση της ουσίας του ανθρώπου, σε συσχέτιση με τη μεγαλύτερη έρευνα πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη

0

Του Bente

Μέσω της μακράς εξελικτικής διεργασίας εκατομμυρίων χρόνων της φύσης, μέσα από τον εγκέφαλο ενός πρωτεύοντος θηλαστικού αναδύθηκε ο νους. Η ανάδυση του νου θα άλλαζε την πορεία του πλανήτη.

Ο νους είναι ένα θαύμα της φύσης, δημιούργησε κάτι που μπορεί να την κατανοήσει. Έκανε τον άνθρωπο να εξερευνά και να ανακαλύπτει τον κόσμο γύρω του, να εξερευνά και να ανακαλύπτει τη φύση και το σύμπαν. Ο νους δημιούργησε τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα και μέρος της φύσης, λόγω του νου όμως έφτασε να είναι καθοριστικός, ρυθμιστικός παράγοντας για τον πλανήτη και για την πορεία του. Αν και ρυθμιστής πλέον ο άνθρωπος στον πλανήτη παραμένει πάντα εξαρτώμενος και συνυφασμένος με τη φύση, όντας μέρος της. Κάνοντας καλύτερη την ανθρωπότητα θα ήταν καλύτερο για τα όντα της φύσης συνολικά, για την ισορροπία, την αρμονία και την ευημερία της φύσης και του πλανήτη.

Ορόσημα της διαδρομής του ανθρώπου

Μπορούν να τεθούν πέντε ορόσημα όσον αφορά την προϊστορία του είδους μας, του Homo sapiens. Η προϊστορία του Homo sapiens αποτελεί τη συντριπτική πλειονότητα της συνολικής του ιστορίας. Το πρώτο ορόσημο είναι η εμφάνιση του Ηοmo sapiens, του ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου, στην Αφρική πριν περίπου 300.000 χρόνια. Το δεύτερο είναι η νοητική διαμόρφωση του Homo sapiens περίπου 50.000 χρόνια πριν. Διαμόρφωση που έκανε τον Homo sapiens τον συμπεριφορικά σύγχρονο άνθρωπο. Οι άνθρωποι φαίνεται ότι έγιναν τότε αντίστοιχοι πλέον και ανατομικά και νοητικά με τους ανθρώπους του σήμερα. Αυτή η νοητική διαμόρφωση πιθανότατα επέτρεψε μια πιο αναπτυγμένη γλώσσα. Η νοητική διαμόρφωση ίσως αναβάθμισε την επικοινωνία και τη σύνδεση των ανθρώπων, ενδυνάμωσε και εμβάθυνε την κοινωνική φύση του ανθρώπου, αναβάθμισε και ενδυνάμωσε τη συνεργασία των ανθρώπων. Η κοινωνική φύση και η συνεργασία των ανθρώπων πήραν μια πιο ξεχωριστή διάσταση. Το τρίτο ορόσημο είναι η μεγάλη έξοδός από την Αφρική, όταν Homo sapiens βγήκαν από την γενέτειρα τους την Αφρική και μπόρεσαν να εδραιωθούν πέρα από αυτή, ταξίδεψαν και εξαπλώθηκαν στην πορεία σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, καταφέρνοντας να εδραιωθούν σε όλη τη Γη. Η νοητική διαμόρφωση ήταν πιθανώς η ώθηση και κινητήριος δύναμη στον Homo sapiens για να κάνει την έξοδο από την Αφρική και να εδραιωθεί πέρα από αυτή, να εδραιωθεί σε όλο τον κόσμο. Η νοητική διαμόρφωση ίσως έκανε τον άνθρωπο να θέλει να εξερευνήσει περισσότερο τον εαυτό του, να έδωσε επιπρόσθετη ώθηση και ικανότητα να εξερευνήσει, να ανακαλύψει τον κόσμο, εξερευνώντας τον πλανήτη. Να τον έκανε να αναζητήσει την ύπαρξή του και τον κόσμο, να τον ώθησε να φτάσει σε όλα τα πέρατα του κόσμου, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της πορείας αποτελεί βέβαια αυτή η ενδυνάμωση και εμβάθυνση της κοινωνικής φύσης και της συνεργασίας του ανθρώπου. Το τέταρτο ορόσημο είναι η αγροτική επανάσταση, η μετάβαση των ανθρώπων από τον τροφοσυλλεκτικό, κυνηγητικό, νομαδικό τρόπο ζωής στον αγροτικό τρόπο ζωής και την πιο μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων. Ο άνθρωπος άρχισε να διαχειρίζεται το περιβάλλον του, τα φυτά και τα ζώα. Η μετάβαση έγινε σταδιακά, παίρνοντας αποφασιστικής σημασίας έκταση περίπου 12.000 χρόνια πριν για να αποτελέσει την αγροτική επανάσταση. Οι άνθρωποι πρώτα είχαν φτάσει και εδραιωθεί σε όλο τον πλανήτη και μετά άρχισαν να εγκαθίστανται. Αυτή η μετάβαση φαίνεται να μην είχε να κάνει με τις εξωτερικές περιβαλλοντικές συνθήκες αλλά να προήλθε μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο, συνδεόμενη και με την ιδιαίτερη κοινωνική του φύση. Μέσω της δημιουργίας όλο και μεγαλύτερων κοινωνιών των ανθρώπων, η μετάβαση αυτή πυροδότησε το πέμπτο ορόσημο, την άνοδο του πολιτισμού.

Η μεγαλύτερη αλλαγή στην ιστορία του ανθρώπινου είδους και η άνοδος του πολιτισμού

Η μετάβαση των ανθρώπων από τον νομαδικό, κυνηγητικό, τροφοσυλλεκτικό τρόπο ζωής στον αγροτικό τρόπο ζωής και την πιο μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων, αποτελεί τη μεγαλύτερη αλλαγή στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Ο άνθρωπος άρχισε να διαχειρίζεται το περιβάλλον του, τα φυτά και τα ζώα. Η μετάβαση έγινε σταδιακά, ξεκίνησε πριν περίπου από 20.000 χρόνια[1], παίρνοντας καθοριστικής σημασίας δυναμική περίπου 12.000 χρόνια πριν για να αποτελέσει την αγροτική επανάσταση. Το είδος μας, o Homo sapiens, εμφανίστηκε στον πλανήτη πριν περίπου 300.000 χρόνια. Ιδιαίτερη αλλαγή αυτής της μετάβασης, εκτός από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ήταν η πιο μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων, η οποία διαμόρφωσε οικισμούς. Η πιο μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων διαμόρφωσε χωριά, στη συνέχεια κωμοπόλεις και στη συνέχεια πόλεις. Μέσα από τη δημιουργία όλο και μεγαλύτερων κοινωνιών των ανθρώπων πυροδοτήθηκε η άνοδος του πολιτισμού. Πολιτισμός θεωρείται η μια πιο σύνθετη μορφή κοινωνίας που ανέπτυξε ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον. Η πρώτη μεγάλη πόλη στην ιστορία του κόσμου θεωρείται η πόλη Ουρούκ στη Μεσοποταμία. Ένα σύμπλεγμα πόλεων που αλληλεπιδρούσαν στη Μεσοποταμία αποτέλεσε τον πρώτο πολιτισμό της ανθρωπότητας, όπου φαίνεται να εμφανίστηκε και πρώτη φορά η γραφή που θεωρείται ενδεικτικό στοιχείο του πολιτισμού. Η πόλη αυτή ήταν η πρώτη τόσο μεγάλη κοινωνία των ανθρώπων, ενώ το σύμπλεγμα των πόλεων η πρώτη τόσο μεγάλη ευρύτερη κοινωνία αλληλεπίδρασης ανθρώπων. Η διαμόρφωση όλο και μεγαλύτερων κοινωνιών, δημιούργησε όλο και μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση των ανθρώπων, πράγμα που οδήγησε στην άνοδο του πολιτισμού. Όντας ο άνθρωπος κοινωνικό ον και ιδιαίτερα ως βαθέως κοινωνικό ον λόγω του νου, η όλο και μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση είχε ως αποτέλεσμα ξεχωριστά για τον πλανήτη κοινωνικά παράγωγα. Αν υπήρχε κάποιος εξωτερικός παρατηρητής του πλανήτη μας, πριν τη μετάβαση που άλλαξε τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, πριν την αγροτική επανάσταση και την άνοδο του πολιτισμού, δεν θα παρατηρούσε κάτι ιδιαίτερα διαφορετικό στο ανθρώπινο είδος, όντας ο άνθρωπος ένα ακόμα είδος μέσα στη φύση. Με την ίδια τη φύση να αποτελεί ούτως ή άλλως το ξεχωριστό χαρακτηριστικό του πλανήτη μας.

Η προϊστορική κοινωνία

Πριν τη μετάβαση που άλλαξε τον τρόπο ζωής των ανθρώπων το σύνολο των ανθρώπινων πληθυσμών ήταν νομάδες, κυνηγοί, τροφοσυλλέκτες. Η προϊστορία του Homo sapiens είναι η  ιστορία του είδους ως την άνοδο του πολιτισμού. Οι κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών πριν την άνοδο του πολιτισμού μπορούν να χαρακτηριστούν ως προϊστορικές κοινωνίες. Οι πρώτοι οικισμοί που διαμορφώθηκαν προς το τέλος της προϊστορίας μπορούν να χαρακτηριστούν ως πρώτοι προϊστορικοί οικισμοί, με τις κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών να είναι ο τρόπος ζωής που χαρακτηρίζει την προϊστορία της ανθρωπότητας. Η προϊστορία του ανθρώπου αποτελεί τη συντριπτική πλειονότητα της συνολικής του ιστορίας.

Οι προϊστορικές κοινωνίες των ανθρώπων φαίνεται ότι χαρακτηρίζονταν από κοινωνική ισότητα. Οι άνθρωποι φυσικά είχαν διαφορετικές δεξιότητες, ικανότητες και ιδιότητες, που προκύπτει από τη διαφορετικότητα και την πολυποικιλότητα του ανθρώπινου είδους, ο καθένας όμως με βάση την ατομικότητά του μπορούσε να προσφέρει στην κοινωνία. Φαίνεται να μην είχαν επίσης καμιάς μορφής θεσμοθετημένη ιεραρχία. Εργάζονταν με βάση τις πραγματικές τους ανάγκες, δεν επιχειρούσαν να δημιουργήσουν πλεόνασμα και δεν έκαναν υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων.[2] Οι κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ήταν σε θέση να επιτύχουν την ευμάρεια επιθυμώντας λιγότερα με τις υλικές ανάγκες τους να είναι πεπερασμένες, σε αντίθεση με τον δυτικό τρόπο ζωής που οι επιθυμίες των ανθρώπων γίνονται ατελείωτες ενώ τα μέσα είναι περιορισμένα και το χάσμα μεταξύ μέσων και σκοπών μπορεί τελικά να περιορίζεται από τη βιομηχανική παραγωγικότητα. Οι κοινωνίες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών και οι δυτικές κοινωνίες ακολουθούν χωριστούς δρόμους προς την ευημερία, η πρώτη επιθυμώντας λίγα, η δεύτερη παράγοντας πολλά.[3] Ο υλισμός και ο καταναλωτισμός που χαρακτηρίζει σήμερα τον άνθρωπο έχει εξαντλήσει τον πλανήτη. Επίσης οι ώρες εργασίας των ανθρώπων στην προϊστορία προκύπτει να ήταν πολύ λιγότερες.[4] Οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες φαίνεται γενικότερα ότι ασκούσαν τον πιο επιτυχημένο και μακροβιότερο τρόπο ζωής στην ανθρώπινη ιστορία.[5] Η τρέχουσα τάση για αυτή την ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη δείχνει αδιέξοδη και γίνεται αυτοκαταστροφική για το μέλλον του ανθρώπινου είδους και των άλλων ειδών στον πλανήτη.[6] Οι άνθρωποι στην προϊστορία ήταν μέρος της φύσης, ζούσαν σε πλήρη αρμονία με τη φύση, δεν ήταν διαχειριστές της ή ακόμα και στυγνοί εκμεταλλευτές της, με αποτέλεσμα σήμερα την καταστροφή του περιβάλλοντος και του πλανήτη, αλλά και την κλιματική αλλαγή την μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή για τον άνθρωπο και τον πλανήτη. Γενικότερα οι προϊστορικές κοινωνίες των ανθρώπων μπορούν να χαρακτηριστούν ως συνεκτικές κοινωνίες, χαρακτηρίζονταν από συνεκτικότητα, υλικό που λείπει σε μεγάλο βαθμό από τις σύγχρονες κοινωνίες. Η κοινωνία ήταν συνεκτική και οι άνθρωποι ήταν στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος φαίνεται ότι εξελίχθηκε προσαρμοσμένος στη ζωή των ανθρώπων τα προϊστορικά χρόνια.[7] Η προϊστορία του Homo sapiens διαμόρφωσε τον άνθρωπο εξελικτικά, με την προϊστορία να αποτελεί τη συντριπτική πλειονότητα της συνολικής του ιστορίας, ενώ η ιστορία του πολιτισμού είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι αυτής της συνολικής ιστορίας. Ο τρόπο ζωής των ανθρώπων ήταν παρόμοιος καθ’ όλη αυτή διάρκεια της προϊστορίας του είδους. Επίσης το σώμα και το μυαλό των ανθρώπων σήμερα είναι βασικά το ίδιο που ήταν και πριν από περίπου 50.000 χρόνια, με τη νοητική διαμόρφωση που επήλθε τότε στον άνθρωπο, οι άνθρωποι στη βάση τους είναι ίδιοι με τότε. Ο τρόπος ζωής των ανθρώπων τα προϊστορικά χρόνια, σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, φαίνεται να αποτελεί τη βάση για το τι κάνει ευτυχισμένους τους ανθρώπους και σήμερα.[8] Από την προϊστορία του ανθρώπου μπορούν να συναχθούν σημαντικά συμπεράσματα για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη φύση. Μπορούν να συναχθούν συμπεράσματα για τον τρόπο που συνυπάρχουν και συνδέονται οι άνθρωποι μεταξύ τους, συμπεράσματα για την ανθρώπινη φύση, για να προσεγγίζει ο άνθρωπος τι αναζητάει η φύση του. Όπως και για τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον, για να είναι ο άνθρωπος πιο κοντά στη φύση, να είναι σε αρμονία με τη φύση, τον δημιουργό του και με την ύπαρξή του συνυφασμένη μαζί της, όντας μέρος της. Η φύση του ανθρώπου αποζητάει και την αρμονία με τη φύση. Από την προϊστορία του ανθρώπου μπορούν να κρατηθούν συγκεκριμένα σημαντικά συμπεράσματα και αξίες και να εισαχθούν στις σημερινές κοινωνίες και στον πολιτισμό, με τους σημερινούς όρους προσαρμοσμένα στη σημερινή πραγματικότητα.

Ιδέες και πολιτισμός

Με τη διαμόρφωση πιο σύνθετων κοινωνιών, όπως και με την κατάκτηση του γραπτού λόγου, εκφράστηκε ο άνθρωπος και η ανθρώπινη φύση μέσω ιδεών. Η υπαρξιακή αναζήτηση θα υπήρχε και προηγουμένως στον άνθρωπο λόγω του νου αλλά πήρε ξεχωριστή υπόσταση. Επίσης οι άνθρωποι και η ανθρώπινη φύση εξέφρασαν ιδέες, ως όντα με νου, για τον ίδιο τον άνθρωπο και την ανθρώπινη φύση, αλλά και για την κοινωνία, έννοια συνυφασμένη με την έννοια του ανθρώπου, ως κοινωνικό ον. Έννοιες όπως η ισότητα από τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου μέσω του πολιτισμού εκφράστηκε ως ιδέα. Η ανισότητα που χαρακτηρίζει τις σημερινές κοινωνίες φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με την προϊστορική κοινωνία. Η ανισότητα επίσης συγκρούεται με τη συνεκτικότητα, στοιχείο που χαρακτήριζε τις προϊστορικές κοινωνίες. Η αντιμετώπιση της ανισότητας όπως και η κλιματική αλλαγή αποτελούν από τα σημαντικότερα διακυβεύματα του σημερινού κόσμου.

Δυτικός κόσμος

Ο δυτικός κόσμος ή δυτικός πολιτισμός αποτελεί απλά ένα μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού. Υπάρχουν διαφορετικές εκφάνσεις πολιτισμού που αποτελούν μέρος του κοινού πολιτισμού της ανθρωπότητας. Διαφορετικοί πολιτισμοί ανά τους αιώνες συντέλεσαν στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο πολιτισμός είναι κοινός για την ανθρωπότητα. Η εμφάνιση του πολιτισμού είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους. Επίσης το μέλλον της ανθρωπότητας είναι κοινό ως είδος όπως και ο πλανήτης κοινό σπίτι. Η πορεία του δυτικού κόσμου σήμερα αφορά ένα αρκετά μεγάλο μέρος του κόσμου επηρεάζοντας παράλληλα και τον υπόλοιπο πλανήτη.

Μαζί με την πολιτισμική πορεία του ανθρώπου εκφράστηκαν και ιδέες για την ανθρώπινη κοινωνία. Από την αρχαιότητα διαφορετικοί στοχαστές ανέπτυξαν πολιτική φιλοσοφική σκέψη. Οι απαρχές της πολιτικής σκέψης του δυτικού κόσμου βρίσκονται στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, μέσα από διαφορετικά έργα που επηρέασαν την ευρωπαϊκή σκέψη, εκφράστηκαν ιδέες για την κοινωνία και την πολιτική και έθεσαν τις βάσεις για τους μεταγενέστερους στοχαστές της ευρωπαϊκής πολιτικής σκέψης. Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός και ο ρωμαϊκός πολιτισμός που ακολούθησε και επηρεάστηκε από αυτόν, αποτέλεσαν τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού. Ξεχωριστή περίοδο για την ανθρωπότητα και για τον χώρο των ιδεών ήταν ο Διαφωτισμός. Οι ιδέες του Διαφωτισμού οδήγησαν σε δύο από τα σημαντικότερα γεγονότα της ιστορίας της ανθρωπότητας, τη Γαλλική και την Αμερικανική επανάσταση, γεγονότα που διαμόρφωσαν το δυτικό κόσμο και τον κόσμο ευρύτερα, διαμορφώνοντας επίσης τα σύγχρονα κράτη. Οι ιδέες του αρχαιοελληνικού και του ρωμαϊκού πολιτισμού έγιναν τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίχθηκαν στοχαστές της περιόδου του Διαφωτισμού. Διαφορετικοί στοχαστές συνέβαλαν στο Διαφωτισμό, για να παραχθούν οι ιδέες που αποτέλεσαν το υλικό για το χτίσιμο των κοινωνικών δομών του σημερινού κόσμου. Αργότερα υπό τις συνθήκες της Βιομηχανικής επανάστασης διαφορετικοί στοχαστές αναζήτησαν και εξέφρασαν ιδέες για το συλλογικό και για την κοινωνική δικαιοσύνη. Η κοινωνική δικαιοσύνη και η καταπολέμηση της ανισότητας παραμένει κυρίαρχο αίτημα και του σύγχρονου κόσμου.

Παρά τις παθογένειες η πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού έχει και ξεχωριστά θετικά παράγωγα και διαφορετικές σημαντικές κατακτήσεις. Όπως είναι η επιστήμη, η παραδεδεγμένη και συστηματοποιημένη, σωρευτική γνώση της ανθρωπότητας. Επίσης η δημοκρατία και τα δικαιώματα είναι κατακτήσεις και συνεχείς διεκδικήσεις του ανθρώπου και της κοινωνίας του. Ο εκδημοκρατισμός είναι διαδικασία ανθρώπινης και κοινωνικής προόδου, μια διαδικασία που συνεχώς πρέπει να εξελίσσεται, όπως και η όλο και βαθύτερη εγκαθίδρυση των δικαιωμάτων στην κοινωνία και στη συνείδηση του ανθρώπου.

Φύση και πολιτισμός

Η μεγαλύτερη αλλαγή στην ιστορία του ανθρώπινου είδους ήταν η μετάβαση των ανθρώπων από τον νομαδικό, κυνηγητικό, τροφοσυλλεκτικό τρόπο ζωής στον αγροτικό τρόπο ζωής και την πιο μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων. Αυτή η μετάβαση φαίνεται να μην είχε να κάνει με τις εξωτερικές περιβαλλοντικές συνθήκες αλλά να προήλθε μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο[9], συνδεόμενη και με την ιδιαίτερη κοινωνική του φύση. Η μετάβαση διαμόρφωσε όλο και μεγαλύτερες κοινωνίες και μέσα από τη δημιουργία όλο και μεγαλύτερων κοινωνιών των ανθρώπων πυροδοτήθηκε η άνοδος του πολιτισμού. Η προϊστορία του ανθρώπου, οι προϊστορικές κοινωνίες, ο τρόπος και η στάση ζωής των ανθρώπων, εξάγουν σημαντικά συμπεράσματα για τον άνθρωπο και για τη φύση του, για τον τρόπο που συνυπάρχουν και συνδέονται οι άνθρωποι μεταξύ τους και για τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον, συμπεράσματα ώστε να προσεγγίζει ο άνθρωπος τι αναζητάει η φύση του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος φαίνεται να εξελίχθηκε προσαρμοσμένος στη ζωή των ανθρώπων τα προϊστορικά χρόνια και ότι αυτή η στάση ζωής σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, δείχνει να αποτελεί τη βάση για το τι  εκπληρώνει τους ανθρώπους και σήμερα.[10] Ανεξαρτήτως της πορείας του πολιτισμού το υποκείμενο των κοινωνικών δομών και των θεσμών παραμένει πάντα ο άνθρωπος και η ανθρώπινη φύση. Η κοινωνία όμως σήμερα με τον τρόπο που διαρθρώνεται και με στρεβλές αξίες που επικρατούν στην κοινωνία και παρακινούν τους ανθρώπους, αποπροσανατολίζουν από αυτό που αποζητάει η ανθρώπινη φύση. Οι σύγχρονες κοινωνίες στερούνται συνεκτικότητας και παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα αποξένωσης. Οι άνθρωποι έχουν μία έμφυτη ανάγκη για ανθρώπινη σύνδεση, μία θεμελιώδη βιολογική ανάγκη. Χρειάζεται διάρθρωση της κοινωνίας που να συνδέει τους ανθρώπους όχι να τους αποξενώνει. Η διάρθρωση της ανθρώπινης κοινωνίας χρειάζεται να προσπαθεί να συναντήσει το τι ζητάει η ανθρώπινη φύση, για να ευδοκιμούν και να ευημερούν οι άνθρωποι. Πέρα από τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και τη διάρθρωση της κοινωνίας είναι πλέον αναγκαίο ο άνθρωπος να αλλάξει στάση απέναντι στο φυσικό του περιβάλλον, αίτημα υπαρξιακής σημασίας. Από την προϊστορία του ανθρώπου μπορούν να κρατηθούν συγκεκριμένα σημαντικά συμπεράσματα και αξίες, οι οποίες και μέσω των ιδεών και μέσω των θεσμών μπορούν να εισαχθούν στις σημερινές κοινωνίες. Ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον και ειδικότερα ως βαθέως κοινωνικό ον λόγω του νου δημιούργησε ξεχωριστά κοινωνικά παράγωγα. Ο άνθρωπος προοδεύει ως κοινωνία. Η πορεία της γνώσης δεν διαγράφεται από κάθε άνθρωπο ως μονάδα, αλλά η γνώση λειτουργεί σωρευτικά για την ανθρωπότητα ως είδος. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στη σημερινή εποχή με την εκτενέστερη καταγραφή και κυρίως με το όλο και πιο ανοιχτό διαμοίρασμα της γνώσης, Ο άνθρωπος σε κάθε διαδοχική εποχή μπορεί να χτίζει πάνω στα προϋπάρχοντα θεμέλια. Η γνώση είναι υπαρξιακή απάντηση για τον άνθρωπο γιατί λόγω του νου από τη φύση του αναζητάει την ύπαρξή του και τον κόσμο. Η υπαρξιακή αναζήτηση ίσως έψαχνε διέξοδο που εκφράστηκε με τον πολιτισμό. Μετά από πάρα πολλές χιλιετίες παρουσίας του ανθρώπου στον πλανήτη αναδύθηκε ο πολιτισμός, αποτελώντας όμως προϊόν της ανθρώπινη φύσης, προήλθε μέσα από την έκφραση του ανθρώπου, είναι προϊόν του νου και της βαθέως κοινωνικής φύσης του ανθρώπου. Ο άνθρωπος χρειάζεται να βρει ισορροπία μεταξύ της φύσης και του πολιτισμού, με τα θετικά παράγωγα, με την πρόοδο και με τη γνώση του πολιτισμού, ταυτόχρονα όμως χωρίς να ξεμακραίνει από τη φύση του αλλά και την ίδια τη φύση. Βρίσκοντας ο άνθρωπος την ισορροπία, τη χρυσή τομή, μεταξύ της φύσης και του πολιτισμού, μπορεί να κάνει καλύτερη την ανθρώπινη ύπαρξη και την ανθρώπινη κοινωνία ενώ ταυτόχρονα και τον πλανήτη καλύτερο.

Τα δύο χαρακτηριστικά που ξεχώρισαν τον άνθρωπο και ο άνθρωπος ως βαθέως κοινωνικό ον

Ο άνθρωπος, το είδος μας ο Homo sapiens, ξεχώρισε στον πλανήτη με βάση δύο μοναδικά χαρακτηριστικά του, το νου και την ξεχωριστή βαθέως κοινωνική του φύση. Εξελικτικά η κοινωνική φύση προηγήθηκε του νου και ο νους στην εξελικτική πορεία την εμβάθυνε. Η πολύ ευρύτερη εξελικτική οικογένεια του ανθρώπου είναι κοινωνικών όντων. Σε μεγάλο βαθμό γενικότερα τα πρωτεύοντα θηλαστικά, οι ανθρωπόμορφοι μεγάλοι πίθηκοι, τα πιθηκοειδή πρώτα είδη ανθρώπων, τα άλλα είδη ανθρώπων του γένους Homo πέρα από τον sapiens, είναι κοινωνικά όντα. Η εξελικτική ανάδυση του νου προσέδωσε νέα τροπή. Ο νους που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα άλλα όντα του πλανήτη, μεταφέρει σε άλλη διάσταση όλες τις πτυχές της ύπαρξής του, στην έλλογη διάσταση του νου, μεταφέρει σε άλλη διάσταση και εμβαθύνει και την κοινωνική του φύση. Ο νους που αποτελεί την ιδιαιτερότητα του είδους μας, εμβάθυνε και έκανε ξεχωριστή και την κοινωνική φύση ανθρώπου. Πράγμα που επέτεινε και η νοητική διαμόρφωση του Homo sapiens που προέκυψε εξελικτικά στην πορεία του είδους, περίπου 50.000 χρόνια πριν από τα συνολικά περίπου 300.000 χρόνια συνολικής παρουσίας του Homo sapiens στη Γη. Για παράδειγμα φαίνεται ότι είναι η νοητική διαμόρφωση που επέτρεψε μια πιο αναπτυγμένη γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Πράγμα που θα αναβάθμισε, θα ενδυνάμωσε και θα εμβάθυνε την επικοινωνία και τη σύνδεση των ανθρώπων. Θα αναβάθμισε και θα ενδυνάμωσε τη συνεργασία των ανθρώπων, η συνεργασία των ανθρώπων θα πήρε μια πιο ξεχωριστή διάσταση. Ενδεικτικό του ρόλου που έπαιξε η νοητική διαμόρφωση στην πορεία του σύγχρονου ανθρώπου είναι ότι μέχρι να επέλθει η νοητική διαμόρφωση φαίνεται ότι ο Homo sapiens δεν είχε καταφέρει να αναπτυχθεί και να εδραιωθεί πέρα από τη γενέτειρά του την Αφρική. Με τη γλώσσα, προϊόν του νου, υπάρχει βαθύτερη επικοινωνία και με το νου να μεταφέρει σε άλλη διάσταση και να εμβαθύνει το συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων, δημιουργούν βαθύτερη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων. Η ενσυναίσθηση, συλλογικός μηχανισμός της ανθρώπινης φύσης και έμφυτη ικανότητα στον άνθρωπο επίσης δημιουργεί βαθύτερη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων. Ο άνθρωπος διαθέτει την πιο ανεπτυγμένη μορφή ενσυναίσθησης από οποιοδήποτε άλλο ον στον πλανήτη. Ο νους σε συνδυασμό με το βάθος που προσδίδει στην κοινωνική του φύση ξεχώρισαν τον άνθρωπο. Ο νους προσέδωσε ξεχωριστή διάσταση και ξεχωριστό βάθος στην εξελικτικά προϋπάρχουσα κοινωνική φύση ενός πρωτεύοντος θηλαστικού, στην κοινωνική φύση του ανθρώπου. Αυτό έκανε τον άνθρωπο ένα βαθέως κοινωνικό ον.

Η Έρευνα του Harvard για την ανάπτυξη ενηλίκων

Η Έρευνα για την ανάπτυξη ενηλίκων ξεκίνησε το 1938 από το πανεπιστήμιο του Harvard και την Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου, έχει διαρκέσει περισσότερο από 80 χρόνια, είναι σε εξέλιξη και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.

Χαρακτηριστικά της έρευνας

Η έρευνα αυτή είναι μια «μακροχρόνια έρευνα» (longitudinal study). Οι μακροχρόνιες έρευνες εξετάζουν τις ζωές των συμμετεχόντων σε μεγαλύτερη διάρκεια χρόνου και όχι σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή όπως συμβαίνει σε κάποιες έρευνες. Είναι μια «μακροχρόνια έρευνα προοπτικής» (prospective longitudinal study). Οι μακροχρόνιες έρευνες προοπτικής εξετάζουν τις ζωές των συμμετεχόντων σε πραγματικό χρόνο, όταν συμβαίνουν, στην εξέλιξή τους. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα εξετάστηκαν για το πώς είναι η ζωή τους, όχι για το πώς ήταν, όπως γίνεται με άλλες έρευνες με βάση την μνήμη και την ανάμνηση των συμμετεχόντων. Η έρευνα δείχνει ότι το να ανακαλείς μια εμπειρία μπορεί στην πραγματικότητα να αλλάξει το περιεχόμενο της ανάμνησής της. Μια μακροχρόνια έρευνα προοπτικής ισόβιας διάρκειας (prospective lifetime-spanning longitudinal study), σαν και αυτή, που εξελίχθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής των συμμετεχόντων, διατηρώντας το 84% των συμμετεχόντων για πάνω από 80 χρόνια, είναι εξαιρετικά σπάνια.[11]

Στόχοι της έρευνας

Το 1938 όταν ξεκίνησε η έρευνα είχε ως σκοπό την κατανόηση της ανθρώπινης υγείας, επικεντρώθηκε όχι στο τι κάνει τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν, τι τους φθείρει, αλλά πρωτοπόρα για την εποχή, έχοντας σκοπό να διαπιστωθούν ποιοι παράγοντες κάνουν τους ανθρώπους υγιείς, τι κάνει τους ανθρώπους να ευδοκιμούν. Ξεκίνησε στη Βοστώνη την περίοδο που εξελισσόταν με επίκεντρο τις ΗΠΑ η Παγκόσμια οικονομική ύφεση του 1929. Η έρευνα στην εξέλιξη της διαμορφώθηκε, έχοντας ως στόχο να συμπεράνει τι πραγματικά παίζει ρόλο για την υγεία και την ευτυχία του ανθρώπου. Όντας και τώρα σε εξέλιξη, για 84 χρόνια κατέγραφε τους ίδιους ανθρώπους, ρωτώντας χιλιάδες ερωτήσεις, κάνοντας εκατοντάδες μετρήσεις, για να διαπιστωθεί τι πραγματικά κρατά τους ανθρώπους υγιείς και ευτυχισμένους.[12]

Μέσα και μέθοδοι της έρευνας

Η έρευνα διεξάχθηκε με διαφορετικά μέσα. Στους συμμετέχοντές της έγιναν μαγνητικές εγκεφάλου, εξετάσεις αίματος, βιντεοσκόπηση συζητήσεων για τις βαθύτερες ανησυχίες τους. Πάρθηκαν δείγματα για την μέτρηση του επιπέδου της ορμόνης του στρες τους. Τους ζητήθηκε να περιγράψουν τις μεγαλύτερες λύπες τους, τους πιο καθοριστικούς στόχους στη ζωή τους, μετρήθηκε πόσο γρήγορα ο καρδιακός τους ρυθμός μειώθηκε όταν έπρεπε να λύσουν κάποιο εγκεφαλικό τεστ. Αυτές οι πληροφορίες έδωσαν μια πιο βαθιά και πλήρη καταγραφή του πως είναι η ζωή των συμμετεχόντων. Καταγράφηκε η υγεία και οι συνήθειες τους, έγινε μία πλήρης καταγραφή των σωματικών χαρακτηριστικών και των συμπεριφορών στη ζωή τους μέσα στο χρόνο. Για να διαμορφωθεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της υγείας τους συνέλεξαν πληροφορίες σε τακτική βάση, του βάρους τους, του βαθμού σωματικής άσκησης, του καπνίσματος, της κατανάλωσης αλκοόλ, των επιπέδων χοληστερίνης, των εγχειρήσεων και των επιπλοκών. Κατέγραψαν και άλλα βασικά χαρακτηριστικά, όπως τη φύση της εργασίας τους, τον αριθμό των στενών φίλων, τα χόμπι τους και τις δραστηριότητες που κάνουν για ψυχαγωγία. Σε πιο εξειδικευμένο πλαίσιο σχεδιάστηκαν ερωτηματολόγια για να διερευνήσουν την υποκειμενική εμπειρία και τις λιγότερο μετρήσιμες προεκτάσεις των ζωών των συμμετεχόντων. Ρωτήθηκαν για την ικανοποίηση τους από την εργασία τους, την ικανοποίησή τους από τον συζυγικό τους βίο, για τις μεθόδους επίλυσης συγκρούσεων, τον ψυχολογικό αντίκτυπο των γάμων και των διαζυγίων, των γεννήσεων και των θανάτων. Ρωτήθηκαν επίσης για τις πιο όμορφες αναμνήσεις από την μητέρα και τον πατέρα τους, για το συναισθηματικό δέσιμο ή την έλλειψη αυτού με τα αδέρφια τους. Τους ζητήθηκε να περιγράψουν τις πιο δυσχερείς στιγμές της ζωής τους, όπως και να πουν ποιον θα καλούσαν, αν θα καλούσαν κάποιον, σε περίπτωση που ξυπνούσαν τρομαγμένοι μέσα στη νύχτα. Μελέτησαν την πίστη τους, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την παρουσία τους στην εκκλησία, τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες για την κοινότητα, τους στόχους τους στη ζωή και τις αιτίες των ανησυχιών τους. Πολλοί από του συμμετέχοντας έλαβαν μέρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κάποιοι πολέμησαν, κάποιοι σκοτώθηκαν ή είδαν τους φίλους τους να σκοτώνονται. Καταγράφηκαν οι προσωπικές τους αφηγήσεις για αυτές τις εμπειρίες καθώς και οι σκέψεις τους πάνω σε αυτές. Κάθε δύο χρόνια τους στέλνανε εκτενή ερωτηματολόγια που προσιδίαζαν σε ανοιχτές αλλά και σε προσωπικές απαντήσεις, κάθε πέντε χρόνια συλλέγανε ολοκληρωμένη καταγραφή κατάστασης υγείας από τους γιατρούς τους και κάθε περίπου δεκαπέντε χρόνια τους συναντάγανε από κοντά. Κρατάγανε σημειώσεις για το πως φαινόντουσαν, πως συμπεριφερόντουσαν, για το βαθμό οπτικής επαφής τους, τα ρούχα τους και για τις συνθήκες ζωής τους. Γνώριζαν ποιος ανέπτυξε αλκοολισμό και ποιος ήταν σε απεξάρτηση. Γνώριζαν ποιος ψήφισε Reagan, ποιος ψήφισε Nixon και ποιος ψήφισε Kennedy. Για την ακρίβεια πριν οι καταγραφές του ζητηθούν από τη βιβλιοθήκη Kennedy, γνώριζαν και ο Kennedy τι ψήφιζε, όντας και ο ίδιος ένας από τους συμμετέχοντας της έρευνας, ως φοιτητής του Harvard εκείνη την περίοδο. Έχουν συλλέξει από τους συμμετέχοντες, δείγματα αίματος, δείγματα dna και διαφορετικές εξετάσεις και καταγραφές εγκεφάλου EKG, fMRI, EEG και άλλες. Έχουν ως και εικοσιπέντε εγκεφάλους συμμετεχόντων που δωρίστηκαν ως μια τελευταία πράξη γενναιοδωρίας τους.[13]

Συμμετέχοντες της έρευνας

Οι ερευνητές παρακολούθησαν στενά δύο διαφορετικές ομάδες ανδρών. Η πρώτη ομάδα αποτελούταν από 268 δευτεροετείς του πανεπιστημίου του Harvard, όντας μια ομάδα ανθρώπων που θεωρήθηκε πιθανό στο να εξελιχθούν σε υγιείς και σε ισορροπημένους ανθρώπους. Τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς που επιλέχθηκαν για την έρευνα απέκτησαν τη δυνατότητα να φοιτήσουν στο Harvard με τη βοήθεια κάποιας υποτροφίας ή κάνοντας δουλειές παράλληλα για να πληρώσουν τα δίδακτρα και κάποιοι άλλοι από αυτούς προερχόντουσαν από εύπορες οικογένειες. Κάποιοι είχαν καταγωγή από τις ΗΠΑ και ένα 13% εξ αυτών είχαν γονείς που είχαν μεταναστεύσει στη χώρα. Όλοι τελείωσαν τις πανεπιστημιακές τους σπουδές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά πολλοί από αυτούς πήγαν να υπηρετήσουν στον πόλεμο. Η δεύτερη ομάδα αποτελούταν από 456 άτομα που προέρχονταν από τις πιο φτωχές συνοικίες της Βοστώνης. Επιλέχτηκαν με γνώμονα ότι ήταν παιδιά που μεγάλωναν σε κάποιες από τις οικογένειες με τις πιο δυσχερείς συνθήκες στη Βοστώνη της δεκαετίας του 1930 και από τις πιο υποβαθμισμένες γειτονιές της πόλης, με αρκετούς να ζουν σε κατοικία χωρίς τρεχούμενο νερό. Τα άτομα τις συγκεκριμένης ομάδας όμως στην ηλικία των 14 ετών είχαν σε μεγάλο βαθμό καταφέρει να αποφύγουν το μονοπάτι της νεανικής παραβατικότητας που είχαν ακολουθήσει άλλοι συνομήλικοί τους. Περισσότερο από το 60% αυτών των εφήβων είχαν τουλάχιστον έναν γονέα που είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, προερχόμενο περισσότερο από φτωχές περιοχές της δυτικής και ανατολικής Ευρώπης και περιοχές μέσα ή κοντά στην Μέση Ανατολή, όπως η Συρία και η Τουρκία. Ο συνδυασμός του ότι ήταν μετανάστες και ο τόπος καταγωγής τους, τους έκανε διπλά περιθωριοποιημένους. Ήθελαν να διαπιστώσουν ποιοι παράγοντες αποτρέπουν την νεανική παραβατικότητα και αυτά τα αγόρια είχαν επιτύχει σε αυτόν τον τομέα.

Όταν αυτές οι δύο ομάδες μπήκαν στην έρευνα, όλοι οι συμμετέχοντες πέρασαν από διαδικασία συνέντευξης και υποβλήθηκαν σε ιατρικές εξετάσεις. Οι ερευνητές που διεξήγαγαν την έρευνα πήγαν στο σπίτι τους και πέρασαν από διαδικασία συνέντευξης και τους γονείς τους. Οι έφηβοι αυτοί, οι συμμετέχοντες της έρευνας, έγιναν ενήλικες και εισήλθαν στην κοινωνία σε διαφορετικούς τομείς και σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Κάποιοι έγιναν εργάτες σε εργοστάσια, κάποιοι άλλοι δικηγόροι, οικοδόμοι ή γιατροί, ένας έγινε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Κάποιοι ανέπτυξαν αλκοολισμό και λίγοι ανέπτυξαν σχιζοφρένεια. Κάποιοι πήγαν από χαμηλότερα σε υψηλότερα κοινωνικά στρώματα και κάποιοι από υψηλότερα σε χαμηλότερα.

Εξέλιξη της έρευνας

Στην πορεία των δεκαετιών η έρευνα εξέλιξε τις μεθόδους της και επεκτάθηκε για να συμπεριλαμβάνει τώρα τρεις γενιές και περισσότερους από 1.300 ανθρώπους από τους απογόνους των αρχικών 724 συμμετεχόντων της. Το 2002 εισήλθαν ως μέλη της έρευνας οι σύζυγοι των αρχικών συμμετεχόντων. Οι συμμετέχοντες ρωτούνταν για την υγεία τους και την ζωή τους ατομικά και για την ζωή τους από κοινού ως ζευγάρι. Το 2016, περίπου 60 από τους αρχικούς 724 άνδρες ήταν εν ζωή, εξακολουθώντας να συμμετέχουν στην έρευνα, οι περισσότεροι από αυτούς στην ενενηκοστή δεκαετία της ζωής. Οι ερευνητές μελέτησαν τη δεύτερη γενιά από την παιδική ηλικία αυτή τη φορά, τα παιδιά, γυναίκες και άνδρες, αυτών των ανθρώπων που παρακολουθούσαν για περισσότερο από 80 χρόνια. Είχε ζητηθεί στους συμμετέχοντες αν είχαν παιδιά να πουν για αυτά ενώ στη συνέχεια ρωτάγανε τα ίδια τα παιδιά και το ίδιο μεθοδεύεται με τα παιδιά των παιδιών τους. Συμπεριλαμβάνοντας περισσότερες οπτικές από την ίδια κοινή οικογενειακή ζωή μπορούσαν να συναχθούν πιο εμπεριστατωμένα συμπεράσματα.

Έναν ολόκληρο αιώνα μετά από τότε που γεννήθηκαν οι αρχικοί συμμετέχοντες, η εργασία δεν σταματά. Με την έρευνα πορευόμενη στην επόμενη δεκαετία, οι ερευνητές βελτιώνουν και διευρύνουν τη συλλογή πληροφοριών με την ιδέα ότι κάθε πληροφορία, κάθε προσωπική σκέψη, κάθε στιγμιαίο συναίσθημα, δημιουργεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την ανθρώπινη κατάσταση και μπορεί να βοηθήσει στον να δοθούν απαντήσεις στο μέλλον που δεν μπορούν τώρα να προβλεφθούν. Η έρευνα συνεχίζει να εξελίσσεται και να επεκτείνεται μέχρι και σήμερα. Είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια και πιο διεξοδική έρευνα της ανθρώπινης ζωής που έγινε ποτέ.[14]

Πορίσματα της έρευνας

Το πόρισμα  αυτής της έρευνας είναι ότι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για υγεία και ευτυχία στη ζωή του ανθρώπου είναι οι καλές ανθρώπινες σχέσεις. Ότι οι καλές ανθρώπινες σχέσεις κρατούν τους ανθρώπους πιο υγιείς και πιο ευτυχισμένους.

Υπάρχει μεγάλο φάσμα παραγόντων που συμβάλλουν στην ευτυχία και την υγεία ενός ατόμου. Μεταξύ πολλών παραγόντων πρόβλεψης για το τι κάνει έναν άνθρωπο να ευδοκιμήσει, παραγόντων πρόβλεψης για υγεία και ευτυχία. Από την καλή διατροφή, την άσκηση, ως το εισόδημα, μία ζωή καλών ανθρώπινων σχέσεων ξεχώρισε για τη δύναμη και τη σταθερότητα ως παράγοντας πρόβλεψης. Ήταν ο πιο καθοριστικός παράγοντας σε δύναμη και σταθερότητα σε συσχέτιση με τη σωματική και πνευματική υγεία και τη μακροζωία. Η έρευνα ανέδειξε τη σημασία της ανθρώπινης σύνδεσης.

Προέκυψαν και μερικά επιμέρους πορίσματα όσον αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις. Η ανθρώπινη σύνδεση είναι πραγματικά θετική για τον άνθρωπο ενώ το αίσθημα της μοναξιάς επιδρά αρνητικά. Εμφανίζεται ότι οι άνθρωποι που είναι πιο συνδεδεμένοι, με οικογένεια, φίλους και την κοινότητα, είναι πιο ευτυχισμένοι και σωματικά πιο υγιείς από τους ανθρώπους που είναι λιγότερο καλά συνδεδεμένοι. Η λειτουργία του εγκεφάλου και της μνήμης τους προστατεύεται περισσότερο και ζουν περισσότερο. Οι άνθρωποι που είναι πιο απομονωμένοι από όσο θα ήθελαν να είναι, παρουσιάζουν εξασθένιση της υγείας τους νωρίτερα από τους ανθρώπους που νιώθουν συνδεδεμένοι με άλλους. Οι άνθρωποι που νιώθουν μοναξιά, διαπιστώνεται να είναι λιγότερο ευτυχισμένοι, η λειτουργία του εγκεφάλου και της μνήμης τους να εξασθενεί νωρίτερα και να ζουν λιγότερο από τους ανθρώπους που δεν νιώθουν μοναξιά. Το αίσθημα της μοναξιάς βέβαια είναι υποκειμενικό. Έχει να κάνει με το τι ζητάει κάθε άνθρωπος, τι προσιδιάζει σε κάθε άνθρωπο και πως αντιλαμβάνεται τα πράγματα κάθε άνθρωπος. Η μοναξιά επίσης δεν έχει να κάνει μόνο με τη φυσική διάσταση από άλλους. Ο αριθμός των ανθρώπων που γνωρίζει κάποιος δεν καθορίζει απαραίτητα το αίσθημα σύνδεσης ή μοναξιάς του, ούτε οι συνθήκες διαβίωσης, ούτε η οικογενειακή κατάσταση. Κάποιος μπορεί να νιώθει μοναξιά μέσα στο πλήθος ή μέσα στο γάμο. Στην πραγματικότητα, οι γάμοι με έντονες συγκρούσεις και έλλειψη στοργής μπορεί να είναι επιβλαβέστεροι για την υγεία από το να πάρει κάποιος διαζύγιο. Μία ακόμα παρατήρηση ήταν ότι δεν ήταν τα επίπεδα χοληστερίνης στη μέση ηλικία που θα προέβλεπαν πως θα ήταν οι άνθρωποι όταν θα μεγάλωναν. Οι άνθρωποι που ήταν οι πιο ικανοποιημένοι στις σχέσεις τους στην ηλικία των 50, ήταν οι υγιέστεροι πνευματικά και σωματικά στην ηλικία των 80. Οι πιο ευτυχισμένοι σύντροφοι άνδρες και γυναίκες, στα 80 τους παρουσιάστηκαν ότι στις μέρες που είχαν πιο πολύ σωματικό πόνο η διάθεση τους παρέμεινε το ίδιο χαρούμενη. Αλλά όταν οι άνθρωποι σε μη ευτυχισμένες σχέσεις παρατηρήθηκαν με σωματικό πόνο, η διάθεσή τους χειροτέρεψε, προκαλώντας τους επιπρόσθετο συναισθηματικό πόνο επίσης. Μια διαπίστωση ακόμα ήταν ότι είναι η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων που μετράει και όχι η ποσότητα. Το να ζει κάποιος έχοντας ζεστές ανθρώπινες σχέσεις είναι προστατευτικό για το μυαλό και το σώμα. Η έννοια της προστασίας είναι μια σημαντική έννοια. Οι ανθρώπινες σχέσεις με ζεστή σύνδεση προστατεύουν από τις δυσκολίες της ζωής και τη γήρανση. Η έρευνα αναδεικνύει ότι οι καλές ανθρώπινες σχέσεις λειτουργούν προστατευτικά για τη σωματική και την πνευματική υγεία των ανθρώπων.

Το μήνυμα που προκύπτει μετά από 84 χρόνια της έρευνας και εκατοντάδων σελίδων της είναι ότι οι θετικές ανθρώπινες σχέσεις είναι ουσιώδεις για την ανθρώπινη ευημερία.[15]

Παρατηρήσεις για τον άνθρωπο και για την κοινωνία του

Ο άνθρωπος έχει μακρά εξελικτική ιστορία όντας στον πλανήτη για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Ένας σημαντικός λόγος που οι άνθρωποι επιβίωσαν είναι ένα χαρακτηριστικό που οι άνθρωποι μοιράζονται με άλλα είδη ζώων, επιβίωσαν επειδή είναι κοινωνικά όντα. Το σώμα και ο εγκέφαλος του ανθρώπου, η ίδια η φύση του ανθρώπου, έχουν εξελιχθεί στο να ενθαρρύνουν την συνεργασία. Τα ανθρώπινα όντα δεν είναι ιδιαίτερα διαφορετικά σήμερα με τότε. Η μοναξιά σήμερα είναι πιο διάχυτη από ποτέ και οι προϊστορικοί μας εγκέφαλοι, σχεδιασμένοι στο να αναζητούν την ασφάλεια της ομάδας, βιώνουν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα ως απειλητικά  για τη ζωή, τα οποία οδηγούν σε άγχος και αρρώστιες. Τα ανθρώπινα όντα έχουν εξελιχθεί για να είναι συνδεδεμένα με άλλους ανθρώπους. Είναι αντικειμενικό δεδομένο το ότι οι άνθρωποι χρειάζονται ζεστές ανθρώπινες σχέσεις. Ένα αίσθημα σύνδεσης για άλλους ανθρώπους. Οι επιστημονικές έρευνες το έχουν αναδείξει επανειλημμένως, οι άνθρωποι χρειάζονται τροφή, χρειάζονται άσκηση, χρειάζονται νόημα, ως όντα με νου, αλλά χρειάζονται και ο ένας τον άλλο.[16]

Τα 2/3 του αρχικού δείγματος της έρευνας προέρχονταν από τις φτωχότερες και τις πιο υποβαθμισμένες γειτονιές της Βοστώνης, το υπόλοιπο 1/3 ήταν προπτυχιακοί φοιτητές του Harvard. Κάποιους από αυτούς προέρχονταν από εύπορες οικογένειες και πολλοί από αυτούς είχαν οικονομική και επαγγελματική επιτυχία. Πολλοί θα υπέθεταν ότι οι υλικές συνθήκες θα καθόριζαν την ευτυχία τους, θα υπέθεταν ότι οι άνθρωποι που ήταν λιγότερο προνομιούχοι θα ήταν λιγότερο ευτυχισμένοι και οι άνθρωποι που ήταν περισσότερο προνομιούχοι περισσότερο ευτυχισμένοι. Η επιστήμη παρουσιάζει μια διαφορετική εικόνα.[17] Το συμπέρασμα της έρευνας προκύπτει ανεξάρτητα από τις κοινωνικές τάξεις, έχει να κάνει με την ανθρώπινη φύση, που είναι πέρα από τα όποια κοινωνικά κατασκευάσματα. Επίσης ο υλικός πλούτος δεν γεμίζει τους ανθρώπους.

Ένας από τους πιο επιτυχημένους επαγγελματικά συμμετέχοντες της έρευνας ήταν και από τους λιγότερο ευτυχισμένους, παρουσιάζοντας συνεχώς αισθήματα αποσύνδεσης και θλίψης κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ένας άλλος συμμετέχοντας, ο οποίος αντιλαμβανόταν τον εαυτό του πρωτίστως σε σχέση με τους άλλους, γενικά θεωρήθηκε να είναι από τους πιο ευτυχισμένους συμμετέχοντες στην έρευνα. Ο συγκεκριμένος ως δείγμα έρευνας χαρακτηρίστηκε από την ερευνήτρια που του έκανε συνέντευξη ως «κάπως κοινότυπος», αλλά όσον αφορά τον τρόπο που αντιλαμβανόταν τα πράγματα έζησε μια πλούσια και ικανοποιητική ζωή. Το όνομά του δεν ήταν γνωστό πέρα από την τοπική κοινωνία, αλλά έβρισκε νόημα στην εργασία του ειδικά επειδή αντλούσε ικανοποίηση από την ωφέλεια που δημιουργούσε στους άλλους από αυτή. Είχε εκφράσει στους ερευνητές παραπάνω από μία φορά ότι τον έκανε να νιώθει χρήσιμο, θετικό μέλος της κοινωνίας, να νιώθει ότι συμβάλλει στους ανθρώπους που ερχόταν σε επαφή. Αυτό το είδος νοήματος είναι σημαντικό για την ανθρώπινη ευτυχία και ευημερία.[18] Αυτό δείχνει τη δυναμική που μπορεί να έχει το νόημα στη ζωή του ανθρώπου σε σχέση με τη συμβολή στους άλλους, με τη συμβολή στην κοινότητα, τη συμβολή στην κοινωνία. Τη δυναμική που μπορεί να έχει το αίσθημα και το κίνητρο της συμβολής στην κοινωνία. Όντας ο άνθρωπος βαθέως κοινωνικό ον, η συμβολή στην κοινωνία εκπληρώνει τον άνθρωπο και του δίνει νόημα. Το νόημα είναι κάτι που επίσης επιζητάει ο άνθρωπος λόγω του νου. Το νόημα που αποκτά η συμβολή στην κοινωνία για τη βαθέως κοινωνική φύση του ανθρώπου γίνεται βαθύτερο νόημα. Συνδυάζοντας τα δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά του ανθρώπου που τον ξεχώρισαν στον πλανήτη, δηλαδή το νου που τον κάνει να αναζητάει νόημα και τη βαθέως κοινωνική του φύση, ο συνδυασμός νοήματος συμβολής στην κοινωνία παίρνει ιδιαίτερη διάσταση και μπορεί να γεμίζει τη ζωή του ανθρώπου.

Η συλλογική διάσταση της βαθέως κοινωνικής φύσης του ανθρώπου κάνει το αίσθημα και το κίνητρο της συμβολής στις ζωές άλλων ανθρώπων να μπορεί να γεμίζει τη ζωή ενός ανθρώπου, κάνοντας παράλληλα καλύτερες και τις ζωές των ανθρώπων γύρω του. Η συμβολή, το αίσθημα και η σύνδεση προς άλλους ανθρώπους, προς τον κόσμο γεμίζει τη ζωή του ανθρώπου. Η σύνδεση επίσης με τη φύση, όντας ο άνθρωπος μέρος της και δημιούργημά της, έχει σημασία στη ζωή του ανθρώπου. Ο συλλογικός προσανατολισμός για έναν άνθρωπο μπορεί να αφορά κάποιον άλλο άνθρωπο ή άλλους ανθρώπους, κάποιου είδους κοινότητα, κοινότητα μπορεί να είναι οποιαδήποτε ομάδα όπως μία οικογένεια ως το κοινωνικό σύνολο, μπορεί να αφορά την κοινωνία, η κοινωνία ως έννοια έχει ιδιαίτερη σημασία για τον άνθρωπο, μπορεί να αφορά την ανθρωπότητα, να αφορά τη φύση, να αφορά τον κόσμο, ή μπορεί να αφορά όλα αυτά μαζί.

Μεταξύ των συμμετεχόντων της έρευνας του Harvard οι πιο ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι από τη ζωή ενήλικες, ήταν αυτοί που είχαν καταφέρει να στρέψουν την προσοχή τους πέρα από τον εαυτό τους προς τον κόσμο γύρω τους.[19] Είναι με τέτοιο τρόπο συνυφασμένη η ανθρώπινη φύση με τη συλλογική της προέκταση που ο συλλογικός προσανατολισμός εκπληρώνει τον άνθρωπο.

Μία από τις κυρίαρχες έννοιες-αξίες στην σημερινή κοινωνία που παρακινούν τους ανθρώπους είναι ο πλούτος και τα χρήματα. Στην Αμερική, η εισοδηματική ανισότητα αυξάνεται εδώ και δεκαετίες και συνδέεται με κάθε είδους άλλες ανισότητες, όπως την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Η ανισότητα βέβαια διευρύνεται και είναι χαώδης σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις ΗΠΑ, το ποσό των 75.000 δολαρίων το χρόνο για ένα νοικοκυριό, που ήταν κοντά στο μέσο οικογενειακό εισόδημα στη χώρα την περίοδο της έρευνας, φαίνεται να είναι ένας δείκτης για το κατά πόσο τα χρήματα σχετίζονται με την ευτυχία. Όταν το εισόδημα ενός νοικοκυριού ήταν πάνω από 75.000 δολάρια ετησίως το ποσό των χρημάτων που κέρδιζαν οι άνθρωποι δεν έπαιζε ρόλο στην ευτυχία τους. Όταν το οικογενειακό εισόδημα ήταν λιγότερο από 75.000 δολάρια ετησίως, το μεγαλύτερο εισόδημα συσχετίστηκε, σε κάποιο βαθμό, με περισσότερη ευτυχία. Όταν τα χρήματα είναι ελάχιστα και οι βασικές ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν με βεβαιότητα, η ζωή μπορεί να γίνει ιδιαίτερα αγχωτική και υπό αυτές τις συνθήκες, τα περισσότερα χρήματα έχουν σημασία. Η κατοχή ενός βασικού χρηματικού ποσού επιτρέπει στους ανθρώπους να καλύπτουν αυτές τις ανάγκες, να έχουν κάποιο έλεγχο στη ζωή τους και σε πολλές χώρες παρέχει πρόσβαση σε καλύτερες συνθήκες υγειονομικής περίθαλψης και διαβίωσης. Ανεξάρτητα από τις μεθόδους και τις τοποθεσίες τους, οι έρευνες καταλήγουν σε ένα παρόμοιο συμπέρασμα, ότι τα χρήματα έχουν μεγαλύτερη σημασία σε χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος, όταν ένα δολάριο ή ευρώ χρησιμοποιείται για την παροχή βασικών αναγκών και ένα αίσθημα ασφάλειας. Μόλις ξεπεραστεί αυτό το όριο, τα χρήματα δεν έχουν μεγάλη σημασία, ή καθόλου, όταν πρόκειται για την ευτυχία. Όταν το χρήματα γίνονται ο στόχος και όχι το μέσο, αυτό εντάσσεται με άλλα αντικείμενα επιθυμίας που είναι εμποτισμένα με σημασία από το κοινωνικό πλαίσιο γύρω μας, πράγματα όπως η φήμη και η επαγγελματική επιτυχία. Σε χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος, τα χρήματα φέρνουν απτά οφέλη που είναι απαραίτητα για την επιβίωση, την ασφάλεια και ένα αίσθημα ελέγχου. Αλλά σε ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα εισοδήματος, η έννοια του χρήματος αρχίζει να γίνεται κάπως πιο αφηρημένη και γίνεται άλλα πράγματα, όπως δύναμη και υπεροχή.[20]

Η χαώδης ανισοκατανομή του πλούτου που χαρακτηρίζει τον σημερινό κόσμο και συνεχώς διευρύνεται, έχει ως αποτέλεσμα την υπερσυσσώρευση πλούτου και σε αλόγιστο βαθμό από πάρα πολύ λίγους ανθρώπους, πράγμα που οι έρευνες δείχνουν ότι δεν προσφέρει ευτυχία, κάνοντας ένα τεράστιο αριθμό ανθρώπων να ζουν σε συνθήκες δυστυχίας και ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού των ανθρώπων να στερείται ένα αίσθημα ασφάλειας και να πορεύεται με δυσκολία στη ζωή του. Ένα δραστικό, αποτελεσματικό, δίκαιο φορολογικό σύστημα θα μπορούσε να είναι μια αντιμετώπιση σε αυτή τη χαώδη ανισότητα.

Η ανισότητα πλήττει έντονα την κοινωνική συνοχή, την ισορροπία στην κοινωνία και στερεί μια πιο αρμονική και πιο ειρηνική κοινωνία, πλήττοντας παράλληλα την εμπιστοσύνη στην κοινωνία. Ενδυναμώνονται με αυτό τον τρόπο φαινόμενα όπως η εγκληματικότητα, η εξαθλίωση και η βία στην κοινωνία. Μία χειρότερη κοινωνία είναι χειρότερη για όλους ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Η πραγματικότητα της κοινωνίας επηρεάζει κάθε μέλος της κοινωνίας, κάθε άνθρωπο, με τον τρόπο που είναι συνυφασμένος ο άνθρωπος με την κοινωνία του. Μία χειρότερη κοινωνία κάνει χειρότερο ουσιαστικά τον κόσμο των ανθρώπων. Η ανθρώπινη ύπαρξη γίνεται χειρότερη, ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τον εαυτό του και τον κόσμο. Φαινόμενα κατάπτωσης και εξαθλίωσης στην κοινωνία συγκρούονται επίσης με την ανθρώπινη τάση για ενσυναίσθηση. Χρειάζεται να καταπολεμηθούν οι άνισες δυνατότητες και ευκαιρίες στην ύπαρξη για να μπορούν οι άνθρωποι να ζήσουν τη ζωή τους, επίσης περισσότεροι και διαφορετικοί άνθρωποι θα δύνανται να εκφράσουν την ατομικότητά τους, συνεισφέροντας στην κοινωνία, στο κοινωνικό σύνολο. Η καταπολέμηση της ανισότητας κάνει την κοινωνία καλύτερη, πιο συνεκτική, πιο αρμονική και πιο ειρηνική για όλους, δίνοντας τη δυνατότητα να εκδηλωθούν πιο όμορφες εκφάνσεις του ανθρώπου. Η καταπολέμηση της ανισότητας είναι αναπόσπαστο κομμάτι για τη διεκδίκηση μιας καλύτερης κοινωνίας, για την πρόοδο και ευημερία της κοινωνίας, για να γίνει καλύτερος ο κόσμος.

Επίσης η προαγωγή του ανταγωνισμού και της υπερίσχυσης αντί για τη συνεργασία κάνει την κοινωνία και τον κόσμο να λειτουργεί όλο και περισσότερο με όρους ζούγκλας και έχει καταστροφικές συνέπειες. Τη συνεργασία φαίνεται να προκρίνει και η ίδια η ανθρώπινη φύση. Η προσπάθεια υπερίσχυσης σε επίπεδο κοινωνιών, σε επίπεδο κρατών και ιδιαίτερα των ισχυρών κρατών έχει ολέθριες συνέπειες και είναι αυτοκαταστροφική για την ανθρωπότητα. Η συνεργασία που έκανε τον άνθρωπο από την αρχή της ιστορίας του να επιβιώσει, πέρα από ότι χρειάζεται να προωθείται στην κοινωνία, πλέον είναι απαραίτητη σε επίπεδο είδους, μεταξύ των κρατών, με τις επιτακτικές υπαρξιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα όπως είναι η κλιματική αλλαγή. Ο πολιτικός προσανατολισμός των κρατών των ανθρώπων, των κυριάρχων οργανωμένων κοινωνικών δομών του σημερινού κόσμου, πρέπει να είναι στην κοινωνική ευημερία και την ευημερία των ανθρώπων. Βέβαια χρειάζεται επίσης να επιδιωχθεί η προσαρμογή των ανθρώπινων κοινωνιών για να είναι σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.

Η έρευνα του Harvard ανέδειξε τη σημασία της ανθρώπινης σύνδεσης για τον άνθρωπο δείχνοντας παράλληλα την αρνητική επίδραση που έχει το αίσθημα της μοναξιάς. Η μοναξιά και η κοινωνική αποσύνδεση αποτελούν σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα στις ανθρώπινες κοινωνίες ανά τον κόσμο. Ενώ φαίνεται να υπάρχει μια τάση αύξησής τους. Περίπου ένας στους τέσσερις Αμερικανούς δηλώνουν ότι νιώθουν μοναξιά, περισσότερο από εξήντα εκατομμύρια άνθρωποι. Στην Κίνα, η μοναξιά ανάμεσα στους μεγαλύτερους ενήλικες έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία έχει διοριστεί υπουργός μοναξιάς για να αντιμετωπιστεί κάτι που πλέον έχει εξελιχθεί σε μείζων θέμα δημόσιας υγείας.[21] Αυτό το κοινωνικό φαινόμενο στην κοινωνία των ανθρώπων έρχεται σε αντίθεση με αυτό που αποζητάει η φύση των ανθρώπων. Η ανθρώπινη φύση ευδοκιμεί μέσα από την ανθρώπινη σύνδεση και η ανθρώπινη κοινωνία χαρακτηρίζεται από αποσύνδεση μεταξύ των ανθρώπων. Η ανθρώπινη κοινωνία έχει σε μεγάλο βαθμό αποπροσανατολιστεί από αυτό που αποζητάει η ανθρώπινη φύση και φαίνεται να μην προσιδιάζει σε αυτό. Σε δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε σε νέους της γενιάς των millennials και ρωτήθηκαν ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι στόχοι της ζωής τους, 76% είπαν ότι ο πρωταρχικός στόχος στη ζωή τους ήταν να γίνουν πλούσιοι, 50% είπαν ότι κυρίαρχος στόχος στη ζωή τους ήταν να γίνουν διάσημοι. Δέκα χρόνια αργότερα, όταν η γενιά των millennials είχε διανύσει περισσότερα χρόνια ως ενήλικη, σε δημοσκοπήσεις αντίστοιχων ερωτήσεων, η φήμη ήταν αυτή τη φορά χαμηλότερα στις απαντήσεις, αλλά οι πρωταρχικοί στόχοι πάλι αφορούσαν το να βγάλουν χρήματα, να έχουν μια επιτυχημένη καριέρα και να απελευθερωθούν από τα χρέη τους.[22] Αυτή η άνω των 80 χρόνων έρευνα έδειξε επανειλημμένως κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων και επιστημονικά, ότι ούτε ο πλούτος, ούτε η φήμη, που μπορεί να αποτελούν τους κυρίαρχους στόχους των νέων, ή μια επιτυχημένη καριέρα ή τα υψηλά επιτεύγματα, ήταν αυτά που έπρεπε να ακολουθήσουν οι άνθρωποι για να έχουν μια καλή ζωή, αλλά οι άνθρωποι που τα πήγαν καλύτερα ήταν οι άνθρωποι με προσανατολισμό στις ανθρώπινες σχέσεις, στο μικρόκοσμό τους και την κοινωνία. Οι άνθρωποι αντί να κοιτάξουν προς τον πλούτο ή τη φήμη μπορούν να κοιτάξουν απλά δίπλα τους, γύρω τους, να κοιτάξουν ο ένας τον άλλο. Ο άνθρωπος δεν γεμίζει κυνηγώντας τον υλικό πλούτο. Η ανθρώπινη ύπαρξη όμως εμπλουτίζεται μέσα από την αγάπη που τρέφει ο άνθρωπος για άνθρωπο.

Ο άνθρωπος και η ανθρώπινη φύση έχουν διαφορετικές εκφάνσεις. Άνθρωποι έρχονται στον κόσμο και η κοινωνία υπάρχει ήδη, άνθρωποι φεύγουν από τον κόσμο και η κοινωνία συνεχίζει να υπάρχει. Ο άνθρωπος ως βαθέως κοινωνικό ον είναι συνυφασμένος με την κοινωνία του. Η κοινωνία και το κοινωνικό πλαίσιο επηρεάζει και καθορίζει τα μέλη της και προκαλεί την εκδήλωση συγκεκριμένων εκφάνσεων του ανθρώπου σε μεγαλύτερο βαθμό. Στην κοινωνία έχει διαμορφωθεί μια κερδοσκοπική κοινωνική τάση η οποία προκαλεί σε μεγάλο βαθμό την εκδήλωση των κερδοσκοπικών εκφάνσεων του ανθρώπου. Έννοιες όπως ο πλούτος, η δύναμη, η κυριάρχηση, ο ανταγωνισμός και ο υλισμός, είναι έννοιες που έχουν έρεισμα στην κοινωνία, έννοιες που παρακινούν τους ανθρώπους και δημιουργούν κοινωνικά φαινόμενα. Υπάρχει μια κοινωνική τάση που αυτές οι έννοιες την τροφοδοτούν. Αυτή η κερδοσκοπική τάση, αυτές οι έννοιες με κοινωνικό έρεισμα, καθώς και ο τρόπος που σε μεγάλο βαθμό διαρθρώνεται η κοινωνία, αποπροσανατολίζουν τους ανθρώπους και έρχονται σε αντίθεση με αυτό που αποζητάει η φύση τους. Η ανθρώπινη κοινωνία φαίνεται να έχει αποπροσανατολιστεί σε μεγάλο βαθμό από αυτό που ζητάει η ανθρώπινη φύση πράγμα που εκφράζεται με αυτή την κερδοσκοπική κοινωνική τάση και ταυτόχρονα η κοινωνία αποπροσανατολίζει τα άτομα μέλη της, καθώς το κοινωνικό πλαίσιο σε μεγάλο βαθμό καθορίζει και διαμορφώνει τους ανθρώπους μέλη της κοινωνίας ως βαθέως κοινωνικά όντα. Η ανθρώπινη κοινωνία χρειάζεται συλλογικό προσανατολισμό που να προκαλεί την εκδήλωση των συλλογικών εκφάνσεων του ανθρώπου και να συνάδει με αυτό που αναζητά η ανθρώπινη φύση. Χρειάζεται να ενισχύεται η εκδήλωση των συλλογικών εκφάνσεων του ανθρώπου έναντι των κερδοσκοπικών εκφάνσεων του ανθρώπου. Μία καλύτερη κοινωνία μπορεί να οδηγήσει στο να εκδηλώνονται οι πιο όμορφες, συλλογικές εκφάνσεις του ανθρώπου, καθώς το κοινωνικό πλαίσιο καθορίζει τους ανθρώπους ως βαθέως κοινωνικά όντα και το πως θα εκδηλωθεί η ανθρώπινη φύση, μία καλύτερη κοινωνία σημαίνει καλύτερος άνθρωπος. Αυτές οι έννοιες-στρεβλές αξίες με κοινωνικό έρεισμα που αποπροσανατολίζουν τους ανθρώπους χρειάζεται να αποδομηθούν στο χώρο των ιδεών και στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Να γίνει η προσπάθεια αναμόρφωσης στις αξίες της κοινωνίας, στις αξίες που επικρατούν στην κοινωνία. Χρειάζεται να διαμορφωθούν διαφορετικά και κοινωνικές συνιστάμενες που ωθούν προς την κερδοσκοπική κατεύθυνση. Πέρα από το χώρο των ιδεών-αξιών, στις συνειδήσεις των ανθρώπων και της κοινωνίας, χρειάζεται βέβαια και αναμόρφωση στο χώρο των θεσμών. Είναι επίσης απαραίτητο να δημιουργείται δραστικός θεσμικός περιορισμός στις εκδηλώσεις αισχροκέρδειας που έρχονται σε βάρος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Διαφορετικοί τομείς θεσμών μπορούν να αποκτήσουν κοινωνικό πρόσημο, επίσης μπορούν να εισαχθούν ανθρώπινες και συλλογικές αρχές και αξίες στα εκπαιδευτικά συστήματα. Ο χώρος των ιδεών-αξιών και ο χώρος των θεσμών είναι τα πεδία διεκδίκησης που διαμορφώνουν την κοινωνία. Χρειάζεται προώθηση ιδεών και θεσμών που προκαλούν την εκδήλωση των θετικών, συλλογικών, ανθρώπινων εκφάνσεων. Οι άνθρωποι έχουν μία έμφυτη ανάγκη για ανθρώπινη σύνδεση, μία θεμελιώδη βιολογική ανάγκη. Χρειάζεται διάρθρωση της κοινωνίας που να συνδέει τους ανθρώπους όχι να τους αποξενώνει. Η διάρθρωση της ανθρώπινης κοινωνίας χρειάζεται να προσπαθεί να συναντήσει το τι ζητάει η ανθρώπινη φύση, για να ευδοκιμούν και να ευημερούν οι άνθρωποι.

Η ανθρώπινη ευτυχία και ευημερία σχετίζεται με την ανθρώπινη σύνδεση. Ο άνθρωπος αναπτύσσεται πιο ευτυχισμένος και πιο υγιής μέσα από ουσιαστικές και βαθιές ανθρώπινες σχέσεις. Η ανθρώπινη φύση εκφράζεται και δείχνει τι αναζητάει ευδοκιμώντας. Ο άνθρωπος ευδοκιμεί μέσα από την ανθρώπινη σύνδεση, τις ανθρώπινες σχέσεις, δηλαδή μέσα από το συλλογικό. Μέσα από τη συλλογική του διάσταση και έκφραση. Η υπέρτατη συλλογική έκφραση είναι η αγάπη. Η αγάπη είναι η απάντηση στο ερώτημα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η αυτονομία της ανθρώπινης ύπαρξης και η δυναμική του ανθρώπου

Κάθε άνθρωπος είναι μια αυτόνομη οντότητα. Κάθε άνθρωπος είναι ο ίδιος δημιουργός και διαμορφωτής της ύπαρξής του.

Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι η άσχημη παιδική ηλικία παίζει κάποιο ρόλο και οι άνθρωποι μέσα από αυτή είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν κάποιες δυσκολίες στη μετέπειτα ζωή τους. Η σύνδεση όμως των εμπειριών της παιδικής ηλικίας και της ενήλικης ζωής δεν είναι τόσο ισχυρή που δεν μπορεί να αλλάξει. Υπάρχει δυνατότητα που όλοι οι άνθρωποι έχουν για να καθορίσουν τις ζωές τους. Έχει γίνει ιδιαίτερη έρευνα όσον αφορά τη σύνδεση του πως προσλαμβάνει ο άνθρωπος τα γεγονότα και το πως νιώθει για αυτά. Τα συναισθήματα είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένα από τη σκέψη. Το πως προσλαμβάνει, σκέφτεται και προσεγγίζει κάποιος άνθρωπος κάθε γεγονός στη ζωή του, διαμορφώνει τις συναισθηματικές συνθήκες. Τα γονίδια και οι εμπειρίες διαμορφώνουν τον τρόπο που βλέπει κάποιος τον κόσμο, τον τρόπο που αλληλεπιδρά με τους άλλους ανθρώπους και τον τρόπο που αντιμετωπίζει τα αρνητικά συναισθήματα. Επίσης οι ευκαιρίες στον κόσμο είναι ξεκάθαρα άνισες μεταξύ των ανθρώπων, κάποιοι έχουν γεννηθεί σε πολύ πιο μειονεκτική θέση από άλλους. Αλλά ανεξάρτητα από αυτά ο τρόπος ύπαρξης στον κόσμο δεν είναι καθορισμένος, είναι διεκδικήσιμος. Η παιδική ηλικία, οι γενετικές τάσεις, η γειτονιά που κάποιος μεγάλωσε και οποιοδήποτε κοινωνικό κατασκεύασμα, τίποτα από αυτά δεν προδικάζουν τον άνθρωπο. Η επιστημονική έρευνα το δείχνει ξεκάθαρα. Τίποτα απ’ ότι έχει συμβεί στη ζωή ενός ανθρώπου δεν τον αποκλείουν από το να ευδοκιμήσει ως άνθρωπος. Η έρευνα για την ανάπτυξη ενηλίκων στην ολότητά της δείχνει ότι ανεξαρτήτως κατάσταση ζωής και ηλικίας, προσωπικών χαρακτηριστικών και συνθηκών, η θετική ουσιαστική αλλαγή είναι εφικτή.[23]

Αυτό δείχνει τη δύναμη, τη δυνατότητα και τη δυναμική της αυτονόμησης της ανθρώπινης οντότητας. Η ανθρώπινη ύπαρξη διαθέτει αυτονομία. Ο ίδιος ο άνθρωπος καθορίζει την ύπαρξη του, καθορίζει πως προσλαμβάνει τον κόσμο και την οπτική του στον κόσμο. Σίγουρα βέβαια τα θετικά κοινωνικά ερεθίσματα παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στη θετική ατομική εκδήλωση. Ο ίδιος ο άνθρωπος όμως καθορίζει τη βίωσή του. Ο άνθρωπος διαθέτει αυτονομία ύπαρξης. Μια συνειδητοποίηση απελευθερωτική για τη ζωή του ανθρώπου. Μια πραγματικότητα ελπιδοφόρα για τις εν δυνάμει δυνατότητες του ανθρώπου.

Η ουσία του ανθρώπου

Ο άνθρωπος είναι παράλληλα αυτόνομη οντότητα και κοινωνικό ον. Η ύπαρξη του κάθε ατόμου πηγάζει από το ίδιο άτομο. Κάθε άνθρωπος, μέσω του νου του, είναι δημιουργός και διαμορφωτής του κόσμου του, δημιουργός και διαμορφωτής του πως βιώνει. Το αίσθημα της αγάπης επίσης πηγάζει, αναπτύσσεται και βιώνεται από το άτομο. Η βίωση της ύπαρξης, το πως βιώνεται η ύπαρξη είναι προσωπική υπόθεση, υπάρχει αυτονομία στο πως βιώνει το άτομο, το άτομο βιώνει προσωπικά και αυτόνομα. Ως κοινωνικό ον και ιδιαίτερα ως βαθιά κοινωνικό ον λόγω του νου, η ζωή και η εκπλήρωση του ανθρώπου, συνδέεται με τη στάση ζωής του και τον προσανατολισμό του, σε σχέση με τους συνανθρώπους του και την κοινότητά του. Ο προσανατολισμός ατομικά δεν έχει να κάνει με την αποδοχή, πηγάζει και εξαρτάται από το άτομο, είναι προσωπική υπόθεση. Ο προσανατολισμός αφορά τον μικρόκοσμο του ατόμου, αλλά αφορά και την κοινωνία, αφορά και τον κόσμο, με τον άνθρωπο να είναι κομμάτι της κοινωνίας, να είναι κομμάτι του κόσμου. Η ανθρώπινη φύση είναι με τέτοιο τρόπο συνυφασμένη με την κοινωνική, συλλογική της διάσταση που ο συλλογικός προσανατολισμός εκπληρώνει το άτομο. Θα μπορούσε να ειπωθεί πως η εξίσωση της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ότι η ολοκλήρωση του ανθρώπου είναι ατομική υπόθεση με συλλογικό προσανατολισμό.

Η μεγαλύτερη σε διάρκεια και πιο διεξοδική έρευνα πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη που έγινε ποτέ και διεξάγεται από ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά κέντρα της ανθρωπότητας όπως είναι το Harvard, έδειξε ότι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για υγεία και ευτυχία στη ζωή του ανθρώπου βρίσκεται στις ανθρώπινες σχέσεις, στην ανθρώπινη σύνδεση, στη συλλογικότητα. Μια τέτοια έρευνα μπορεί να παράγει συμπεράσματα για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη φύση και αναδεικνύει ότι ο άνθρωπος αναπτύσσεται πιο ευτυχισμένος και πιο υγιής μέσα από βαθιές και ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, μέσα από τη συλλογική του διάσταση. Η ανθρώπινη φύση δείχνει την ουσία της ευδοκιμώντας.

Λόγω του νου ο άνθρωπος αναζητεί την ύπαρξή του, τον εαυτό του, δηλαδή τον άνθρωπο, αλλά και τον κόσμο που τον περιβάλει και είναι εντός του. Έχει μια σημασία να αλλάξει ο τρόπος που βλέπει ο άνθρωπος τον άνθρωπο. Πως αντιλαμβάνεται κάποιος τον άνθρωπο σχετίζεται με το πως βλέπει τους άλλους και πως βλέπει τον εαυτό του, διαμορφώνει τη ζωή. Πως αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τον άνθρωπο διαμορφώνει τη ζωή και τον κόσμο. Έχει μια σημασία να αναδειχτεί η θετική ουσία της ανθρώπινης φύσης. Έχει μια σημασία η πίστη στον άνθρωπο από τον άνθρωπο.

Ο άνθρωπος και η ανθρώπινη φύση έχει διαφορετικές εκφάνσεις. Το κοινωνικό πλαίσιο, όντας ο άνθρωπος βαθέως κοινωνικό ον, επηρεάζει και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και κάποιες από τις εκφάνσεις του ανθρώπου και της ανθρώπινης φύσης θα εκδηλωθούν σε μεγαλύτερο βαθμό βάσει αυτού. Ο άνθρωπος όμως διαθέτοντας δυνατότητα αυτονόμησης της οντότητάς του μπορεί να εκδηλώσει τη φύση του και κατά το δοκούν. Επίσης ο κόσμος είναι πολλοί μικρόκοσμοι και κάθε μικρόκοσμος επιδρά στον κόσμο. Ο κόσμος και η κοινωνία λειτουργούν και «κεντρικά» και «τοπικά».  Η ίδια η ανθρώπινη φύση βέβαια πάντα είναι η αρχή, η βάση των πραγμάτων, ανεξαρτήτως κοινωνικού πλαισίου και εκφράζεται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, δείχνοντας και αναδεικνύοντας παράλληλα την κατεύθυνση που την εκπληρώνει.  Η ανθρώπινη φύση ανεξαρτήτως κοινωνικού πλαισίου εκφράζει την ουσία της, αυτό που αποζητεί, αυτό που την εκπληρώνει. Η ουσία της ανθρώπινης φύσης είναι στην ανθρώπινη σύνδεση και τη συλλογικότητα, όπως είναι και σε αρμονία με τη φύση όντας δημιούργημά της και μέρος της. Η ανθρώπινη κοινωνία χρειάζεται να προωθήσει και να προσπαθεί να συναντήσει αυτό που είναι η ουσία της ανθρώπινης φύσης, αυτό που την εκπληρώνει και την κάνει να ευδοκιμεί. Η κοινωνία χρειάζεται να καλλιεργεί τις συνθήκες για να προκαλεί την εκδήλωση των όμορφων, των συλλογικών εκφάνσεων του ανθρώπου. Καλύτερη κοινωνία σημαίνει εκδηλωμένες πιο όμορφες εκφάνσεις του ανθρώπου, άρα καλύτερος άνθρωπος, σημαίνει καλύτερη ανθρώπινη ύπαρξη. Μια καλύτερη ανθρωπότητα, όντας ο άνθρωπος ρυθμιστής στον πλανήτη λόγω του νου, σημαίνει περισσότερη ισορροπία, περισσότερη αρμονία, περισσότερη ευημερία για τα όντα της φύσης συνολικά. Σημαίνουν καλύτερη ζωή στη Γη…

 

 

 

 

[1] Ainit Snir et al., (2015) The Origin of Cultivation and Proto-Weeds, Long Before Neolithic Farming, PLoS ONE 10(7): e0131422, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0131422, Kurzgesagt, When Time Became History – The Human Era, 6 Oct 2020, https://sites.google.com/view/sourceswhentimebecamehistory

[2] James Suzman, “How Neolithic farming sowed the seeds of modern inequality 10,000 years ago”, The Guardian, 5 Dec 2017, https://www.theguardian.com/inequality/2017/dec/05/how-neolithic-farming-sowed-the-seeds-of-modern-inequality-10000-years-ago

[3] Marshall Sahlins, (1968) “Notes on the Original Affluent Society”, Man the Hunter, Richard B. Lee and Irven DeVore (New York: Aldine Publishing Company) 85-89, Wikipedia, Original affluent society, https://en.wikipedia.org/wiki/Original_affluent_society

[4] Marshall Sahlins, (2005) The Original Affluent Society, Wayback Machine [Online] in M. Sahlins, Stone Age Economics, https://web.archive.org/web/20190724130948/http://www.eco-action.org/dt/affluent.html, Wikipedia, Original affluent society, https://en.wikipedia.org/wiki/Original_affluent_society

[5] Jared Diamond, “The Worst Mistake in the History of the Human Race”, Discover Magazine, 1 May 1999, https://www.discovermagazine.com/planet-earth/the-worst-mistake-in-the-history-of-the-human-race

[6] Suzman, Neolithic.

[7] Satoshi Kanazawa and Norman Li, (2018) The savanna theory of happiness, In Oxford Handbook of Evolution, Biology, and Society (pp. 171-194), Oxford: Oxford University Press, https://ink.library.smu.edu.sg/cgi/viewcontent.cgi?article=3929&context=soss_research

[8] Στο ίδιο.

[9] Susan McCarter, Neolithic (London: Routledge 2007) 34, Steven Mithen, (2007) Did farming arise from a misapplication of social intelligence? Philosophical transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological sciences, 362(1480), 705-718, https://doi.org/10.1098/rstb.2006.2005, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2346509/, Kurzgesagt, When Time Became History – The Human Era, 6 Oct 2020, https://sites.google.com/view/sourceswhentimebecamehistory

[10] Kanazawa and Li, Savanna.

[11] Robert Waldinger and Marc Schulz, The Good Life, Lessons from the World’s Longest Scientific Study of Happiness (New York: Simon & Schuster, 2023), 10, 12-14, 55.

[12] Στο ίδιο, 3-4, 10-11.

[13] Στο ίδιο, 8-9, 14-15.

[14] Στο ίδιο, 3, 5, 7-8, 11-12, 15-17.

[15] Στο ίδιο, 10, 19-21, 23, 29.

[16] Στο ίδιο, 28-29.

[17] Στο ίδιο, 31.

[18] Στο ίδιο, 34-35, 124.

[19] Στο ίδιο, 52, 75.

[20] Στο ίδιο, 39-41.

[21] Στο ίδιο, 21-22.

[22] Στο ίδιο, 1.

[23] Robert Waldinger and Marc Schulz, The Good Life, Lessons from the World’s Longest Scientific Study of Happiness (New York: Simon & Schuster, 2023), 22, 148, 205, 209-211, 274.

Μανιφέστο για την ευημερία του ανθρώπου

Previous article

Ο εμπνευστής της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Next article

Comments

Leave a reply

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *